کد مطلب:27694 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

منظور از مبدأشناسي شاهدانه علي(ع) چيست؟

از آن جهت كه مهم​ترين معرفت آن است كه به بهترين معروف تعلق بگيرد و بهترين معروف خداي سبحان است، بنابراين، عالي​ترين معرفت آن است كه به خداي تبارك و تعالي تعلق بگيرد؛ چنانكه اميرالمؤمنين(ع) در اين​باره فرموده است: «معرفة الله سبحانه أعلي المعارف» (غرور و درر، آمدي، ح1674.)، «من عرف الله كملت معرفته» (همان، ح7999) و چون بهترين سنخ معرفت همان شناخت شهودي است، زيرا آنچه در علم حصولي عايد عالم مي​شود مفهومي بيش نيست، از اين​رو حضرت علي(ع) سعي داشت شناخت از خدا را از سنخ شهود فراهم كند، نه حصول.

امام صادق(ع) فرمود: وقتي اميرالمؤمنين(ع) مشغول ايراد خطبه در منبر كوفه بود مردي به نام «ذِعْلَب» كه داراي زباني رسا و قلبي شجاع بود از آن حضرت(ع) پرسيد: آيا پروردگارت را ديده​اي؟ حضرت علي(ع) فرمود: اي ذعلب من هرگز نمي​پرستم پروردگاري كه نديده باشم؛ «ما كنت أعبد ربّاً لم أره» ذعلب گفت: اي اميرالمؤمنين(ع) چگونه او را ديدي، فرمود: اي ذعلب چشمها او را از راه مشاهده ديده​ها نمي​بينند، ليكن دل​ها او را با حقيقت ايمان ديده​اند (كافي1/138)؛ يعني هوّيت الهي نه تنها منزّه از طبيعت است، از اين​رو با ابزارر حسّي ادراك نمي​شود، بلكه مبرّاي از عالم مثال و هرگونه تمثّل است، از اين​رو با ابزار خَيالي و مِثالي، اعم از مثال متصل و منفصل، ادراك نخواهد شد، وگرنه داراي مقدار و وضع و محاذات خواهد بود، گرچه ماده نخواهد داشت و چنين وصفي هم براي موجود مطلق و غنيّ محض محال است، بلكه تنها راهِ ادراك حضوري ذات اقدس خدا شهود قلبي است و چنين حضوري بهره دل مؤمن است كه حقيقت ايمان در متن آن نهادينه شده باشد و معلوم است كه حقيقت ايمان كه اولين شرط شهود خداي سبحان است نه محسوس است نه متخيّل. از اين​رو خود حقيقت ايمان را نه با ابزار حسّي مي​توان ادراك كرد و نه با تمثّل خيالي مي​توان تصوير كرد.

معبود چنين عارفي همانها مشهود راستين اوست و اگر كسي به چنين بارگاه منيعي، حضور نيافت معبود او همان معقول اوست، نه مشهود و چنين عبادتي عابدانه يا زاهدانه و مانند آن است، نه عارفانه؛ زيرا برهان عقلي يا دليل نقليِ مُتْقَن از منطقه مفهوم عبور نمي​كند و به قلّه شهود نمي​رسد و دستي از دور بر بلنداي هِرَم شهود دارد. قهراً آثار مترتّب بر چنين ادراكي عارفانه نيست.

به هر تقدير، عليّ بن ابي​طالب(ع) خداوند را با قلب متحقّق به حقيقت شناخت و همان مشهود واقعي خود را در همه شئون عبادي خويش اعم از انديشه​هاي علمي يا انگيزه​هاي عملي مي​پرستيد و خداوند را از هر مرئيِ حسّي، شفاف​تر مي​دانست؛ زيرا باصره حسي خطاهاي فراوان دارد و بصيرت ايماني انسانِ معصوم منزّه از هر اشتباه است. از اين​رو در اين​باره چنين فرمود: «هو الله الحقّ المبين أحقّ و أبْين مما تري العيون» (نهج البلاغه، خطبه155، بند2).

---

: آية الله جوادي آملي
حيات عارفانة امام علي(ع)